Presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan ka deklaruar një herë se kushdo që e fiton Stambollin, fiton Turqinë. Nëse është kështu, rreziku është i lartë për zgjedhjet e së dielës, pasi njerëzit në të gjithë vendin prej 85 milionë banorësh përgatiten të zgjedhin drejtuesit dhe administratorët e tyre vendorë.
Është e tillë rëndësia e votimit të kësaj fundjave, saqë analistët politikë po spekulojnë se një fitore për kryebashkiakun aktual të Stambollit, të qendrës së majtë, Ekrem Imamoglu, do ta bënte atë favorit për zgjedhjet presidenciale turke të vitit 2028.
i indinjuar nga rezultati i zgjedhjeve, saqë thirri zgjedhje të dyta, vetëm për të parë që Imamoglu mundi kandidatin për kryebashkiak të AKP-së me një diferencë edhe më të madhe, raporton cnbc.
Një fitore e opozitës të dielën mund ta vendosë vendin në një drejtim të ri, duke paraqitur një sfidë të madhe për Erdoganin dhe mbajtjen e pushtetit prej dekadash të AK Partisë.
Vetë Erdogan u bë i njohur si kryebashkiak i Stambollit në vitet 1990, përpara se më vonë të fitonte presidencën. Tani ai po e ndihmon fort kandidatin për kryetar bashkie të partisë së tij, Murat Kurum, një ish-ministër i Mjedisit dhe Urbanizimit, transmeton Telegrafi.
“Stambolli shquhet si një pikë shumë e rëndësishme e betejës politike”, tha për CNBC-së, Arda Tunca, një ekonomist në PolitikYol. Qyteti është shtëpia e 16 milionë njerëzve, duke e bërë atë më të populluar se 20 nga 27 vendet e Bashkimit Evropian.
Dhe Turqia, si ushtria e dytë më e madhe në NATO dhe një udhëkryq i madh ekonomik dhe politik midis lindjes dhe perëndimit, është ngritur si një lojtar global në vitet e fundit, duke luajtur role të spikatura ndërmjetësuese në konflikte si lufta Ukrainë-Rusi dhe duke ndërmjetësuar investime të mëdha dhe marrëveshjet tregtare me shtetet e pasura Arabe të Gjirit.
“Shumë vende në botë qeverisen nga kabinetet e ministrave, por Stambolli – më i madh se shumë prej atyre vendeve – qeveriset nga një kryetar bashkie. Kjo është e çuditshme, por gjithashtu tregon se sa
Qytetet e mëdha turke si Stambolli dhe kryeqyteti Ankaraja do të jenë garat kryesore për t’u parë. Të dyja u fituan nga opozita në vitin 2019.
“Zgjedhjet komunale turke janë shpesh një barometër politik përpara zgjedhjeve presidenciale dhe parlamentare të cilat janë planifikuar të mbahen në vitin 2028”, tha Kristin Ronzi, analiste në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut në rrezik të konsulencës RANE.
“Megjithëse platformat e kandidatëve për zgjedhjet komunale pasqyrojnë çështje lokale që ndikojnë në jetën e përditshme të qytetarëve turq, zgjedhjet komunale mund të krijojnë skenën për zgjedhjet e ardhshme presidenciale”, shtoi ajo.
Hakan Akbas, këshilltar i lartë në Albright Stonebridge Group, i përshkroi zgjedhjet si një “ujëmbledhës, potencialisht duke riformuar hartën politike, duke ndikuar në politikën ekonomike dhe duke diktuar cilësinë e jetës urbane”.
“Angazhimet janë të larta, pasi rezultatet ose mund të forcojnë dominimin e AKP-së ose të hapin rrugën për një peizazh politik më pluralist”, tha ai.
Pavarësisht viteve të turbullirave ekonomike, inflacioni në më shumë se 65 për qind dhe lira turke më e dobët ndonjëherë kundrejt dollarit, Tunca mendon se partia e Erdoganit, e cila ka qenë prej kohësh dominuese në nivel kombëtar, do të fitojë garën e kësaj fundjave. Ai ia atribuon këtë vetë opozitës, të cilën ai e përshkruan si armikun më të keq të saj.
“Për opozitën sfida kryesore janë politikanët e dobët dhe politika e çorganizuar. Problemi kryesor për opozitën është vetë opozita”, tha ai.
Një koalicion i madh opozitar u mblodh në maj të viti 2023 në një përpjekje për të rrëzuar Erdoganin nga presidenca gjatë zgjedhjeve të fundit të përgjithshme të Turqisë. Rezultati ishte një disfatë dhe zhgënjim i madh për opozitën, e cila drejtohej nga CHP e Imamoglut.
Disa në Turqi e fajësojnë këtë për faktin se vetë Imamoglut, tani 52 vjeç, iu ndalua të kandidonte nga gjyqësori i Turqisë, në një lëvizje që kundërshtarët e Erdoganit thonë se ishte projektuar nga presidenti për të ulur konkurrencën e tij. AKP thotë se arsyeja pas ndalimit ishin krimet e lidhura me taksat, ndërsa mbështetësit e CHP thonë se ishte thjesht politike.
“Megjithëse AKP e ka qeverisur vendin shumë keq dhe kushtet ekonomike të Turqisë janë përkeqësuar, AKP do të jetë sërish fituesja e zgjedhjeve të ardhshme”, pohoi Tunca.
Ronzi i Raneit e sheh garën si më shumë se një sfidë.
“Të dhënat e sondazheve për garën për kryetar bashkie në Stamboll kanë treguar një garë të ngushtë”, tha ajo. Opozita tani është më e copëtuar se më parë, që do të thotë se shumë kandidatë të opozitës mund të ndajnë votën.
Megjithatë, tha ajo, “të dhënat e anketave të ngushta nga disa nga garat kryesore tregojnë se CHP ka mbështetje të konsiderueshme në këto bashki. Nëse kandidatët e CHP-së fitojnë në garat e mëdha, kjo do të tregonte se ata mund të kapërcejnë fragmentimin politik midis partive opozitare”.
Këta kandidatë më pas “ka të ngjarë të pozicionohen si kandidatë të mundshëm presidencialë përpara zgjedhjeve presidenciale të vitit 2028 për shkak të aftësisë së tyre për të fituar mbështetjen popullore [dhe] për të bashkuar votuesit e opozitës”, shtoi ajo.
Gjithnjë autoritare
Analistët ndërkohë po shikojnë për të parë se si rezultatet do të diktojnë lëvizjet e ardhshme të Erdoganit dhe nëse një fushë loje politike tashmë e pabarabartë do të bëhet edhe më pak demokratike.
Organizata jofitimprurëse Freedom House, në raportin e saj të vendit “Liria në Botë” për Turqinë për vitin 2023, e përshkroi Erdoganin dhe AKP-në si “gjithnjë e më shumë autoritare vitet e fundit, duke konsoliduar pushtet të rëndësishëm nëpërmjet ndryshimeve kushtetuese dhe duke burgosur kundërshtarët dhe kritikët”.
“Një krizë ekonomike e thelluar dhe zgjedhjet e ardhshme … i kanë dhënë qeverisë stimuj të rinj për të shtypur mospajtimin dhe për të kufizuar diskursin publik”, shtoi raporti.
Në anën e AKP-së dhe Erdoganit vendimtar janë edhe mediat kombëtare, vuri në dukje Akbas.
“Qeveria ka ndikim mbi afërsisht 90 për qind të medias. Ky dominim e anon diskutimin publik në favor të saj, duke e lënë opozitën të luftojë për të komunikuar me votuesit përmes mediave kryesore”, tha ai, duke shtuar se ligjet turke “tani lejojnë burgosjen e gazetarëve dhe përdoruesve të mediave sociale deri në tre vjet për ndarjen ‘false ‘ ose informacione ‘mashtruese’. Kjo kërcënon gurthemelin demokratik të informacionit dhe debatit të lirë”.
Për Soner Cagaptay, drejtor i Programit të Kërkimeve Turke në Institutin e Uashingtonit, një humbje për partinë e Erdoganit vetëm mund t’i ngurtësojë këto tendenca në vend që t’i shkundë ato.
“Nëse fraksioni i presidentit ia kthen qytetin opozitës më 31 mars, ai mund të ndihet mjaftueshëm rehat për t’u fokusuar në hapa më pozitivë për ndërtimin e trashëgimisë”, shkroi ai në një artikull për think tank. “Por një humbje mund ta bëjë atë të dyfishojë politikat nativiste dhe populiste brenda dhe jashtë vendit”, përfundoi ai.
