Joe Biden dhe Xi Jinping pritet të mbajnë bisedime për Tajvanin kur të takohen në San Francisko të mërkurën në një përpjekje të ripërtërirë për të stabilizuar marrëdhëniet midis dy fuqive.
Një vit pas takimit të tyre të parë si liderë – në samitin e G20-ës në Bali, Indonezi – Biden dhe Xi do të ringjallin përpjekjet për të ndalur përkeqësimin e madh të marrëdhënieve, të cilat janë në gjendjen e tyre më të keqe në katër dekada. Përpjekja e tyre një vit më parë u prish kur një balonë e dyshuar spiune kineze fluturoi mbi SHBA në shkurt.
Në muajt e fundit, palët kanë rifilluar angazhimin e nivelit të lartë, duke përfshirë një vizitë të sekretarit të shtetit Antony Blinken në Pekin dhe një udhëtim reciprok në Uashington nga ministri i jashtëm Wang Yi.
Ëashingtoni e ka mirëpritur angazhimin, por zyrtarët amerikanë theksuan se samiti nuk do të prodhonte marrëveshje të mëdha, veçanërisht pasi tensionet mbeten të larta mbi Tajvanin, i cili mban zgjedhjet presidenciale në janar.
“Ne nuk po flasim për një listë të gjatë të rezultateve”, tha një zyrtar amerikan.
“Qëllimet këtu kanë të bëjnë me menaxhimin e konkurrencës, parandalimin e rrezikut negativ të konfliktit dhe sigurimin e hapjes së kanaleve të komunikimit”.
Zyrtari tha se kombinimi i zgjedhjeve Tajvaneze dhe SHBA-ve vitin e ardhshëm do të thotë se viti 2024 mund të jetë “me gunga” për marrëdhëniet SHBA-Kinë, duke përforcuar nevojën për komunikim të nivelit të lartë.
Ata shtuan se Biden do të ripohonte politikën “një Kinë” – në të cilën SHBA njeh Pekinin si qeverinë e vetme të Kinës, por vetëm pranon pohimin e saj të sovranitetit mbi Tajvanin – duke i bërë të qartë Xi-t se ndërhyrja politike kineze në zgjedhjet e Tajvanit “do të rriste shqetësime jashtëzakonisht të forta”.
Rick Waters, i cili deri në gusht ishte zyrtari më i lartë i Departamentit të Shtetit të SHBA-ve për Kinën, tha se të dy udhëheqësit donin të parandalonin një rrëshqitje të mëtejshme të marrëdhënieve “me koston më të ulët të mundshme”.
“Çështja është se sa mund të stabilizojnë realisht marrëdhëniet duke pasur parasysh testet me të cilat përballen mbi Tajvanin, politikën teknologjike dhe aspekte të tjera të një marrëdhënieje thelbësisht konkurruese”, tha Waters, tani drejtor menaxhues në kompaninë konsulente Eurasia Group.
Shtëpia e Bardhë i tha gazetës britanike “Financial Times se liderët nuk do të lëshonin një deklaratë të përbashkët, duke treguar se “të dyja palët mbeten shumë larg për çështjet themelore”, tha Dennis Ëilder, një ish-zyrtar i lartë i Shtëpisë së Bardhë për Kinën tani në Universitetin Georgetoën.
Mbi katër orë diskutime me interpretim të njëkohshëm, Biden dhe Xi do të diskutojnë një sërë çështjesh, nga shqetësimet e SHBA për aktivitetin ushtarak kinez në Detin e Kinës Jugore te zemërimi i Kinës ndaj kontrolleve të eksportit të krijuara për të ndaluar Ushtrinë Çlirimtare të Popullit të marrë teknologjinë amerikane.
Zyrtarët kanë lënë të kuptohet për një marrëveshje për rihapjen e kanaleve të komunikimit ushtarak që Kina mbylli pasi kryetarja e atëhershme e Dhomës së Përfaqësuesve, Nancy Pelosi, vizitoi Tajvanin vitin e kaluar. Washingtoni dëshiron gjithashtu që Pekini të godasë eksportet e përbërësve për fentanyl, i cili është përgjegjës për një epidemi në SHBA.
Kina po kërkon një dialog të zgjeruar mbi inteligjencën artificiale për të përfshirë teknologji të tjera me shpresën se angazhimi do të vononte kufizimet e mëtejshme të SHBA, sipas njerëzve të njohur me përgatitjet.
Të tjerë thanë se Xi dëshironte që Biden të shprehte kundërshtimin ndaj pavarësisë së Tajvanit në vend të qëndrimit të zakonshëm për të mos e mbështetur atë, por ata shtuan se Biden nuk po e konsideronte masën.
Një zyrtar i dytë amerikan tha se Biden do të “përforconte” mesazhet ekzistuese në Tajvan me “qartësi”.
Victor Gao, një ish-diplomat kinez që përktheu për liderin e ndjerë kinez Deng Xiaoping, tha se Xi dëshironte të siguronte që SHBA-ja të ishte e sinqertë për të mos “zhveshur” politikën e një Kine pas vizitave të nivelit të lartë në Tajvan nga politikanët amerikanë dhe shitjet e armëve në Tajvan.
“Ata duhet të ndërgjegjësohen plotësisht për pasojat”.
Jude Blanchette, një ekspert i Kinës në think-tank CSIS, tha se Xi do të jepte “një mesazh shumë të ashpër për Tajvanin”, por nuk kishte gjasa të dëgjonte një gjuhë të re nga Biden.
“Të komunikosh drejtpërdrejt nga Xi se sa serioze është kjo për Pekinin është e rëndësishme për strategjinë kineze”, tha ai.
Në një tjetër shenjë të marrëdhënieve të akullta SHBA-Kinë, Biden dhe Xi nuk planifikojnë të darkojnë së bashku pas takimit të tyre. Xi do të marrë pjesë në një darkë me drejtuesit e biznesit amerikan që Pekini shpreson se do të lehtësojë shqetësimet për investimin në Kinë në një kohë kur vendi po përballet me erëra më të forta ekonomike.
Dy duzina banorë të Muscatine, Ioëa, duke përfshirë Sarah Lande, e cila priti Xi-n për darkë në shtëpinë e saj në vitin 1985, kur zyrtari i atëhershëm i nivelit të mesëm të Partisë Komuniste vizitoi qytetin, pritet të marrin pjesë.
Paul Haenle, një ish-zyrtar i Kinës i Shtëpisë së Bardhë, i cili drejton think-tank-in Carnegie China, tha se samiti do të ndihmonte në lehtësimin e shqetësimeve në Indo-Paqësorin.
“Ka një sinjal kërkese në rajon dhe mendoj globalisht që SHBA-ja dhe Kina të jenë më të përgjegjshme në menaxhimin e tensioneve në rritje”, tha Haenle. “Mendoj se kjo do të ishte diçka pozitive për të dalë prej saj”.
Evan Medeiros, një ish-zyrtar i lartë i Shtëpisë së Bardhë në Azi, tani në Universitetin Georgetoën, tha se samiti shënoi pranimin nga të dyja palët se ata ishin në fazën e hapjes së konkurrencës afatgjatë gjeopolitike.
