Kur presidenti amerikan, Joe Biden, nënshkroi kohët e fundit një grant prej 80 milionë dollarësh për Tajvanin, për blerjen e pajisjeve ushtarake amerikane, Kina tha se “dënon dhe kundërshton” atë që kishte bërë Washingtoni.
Vëzhguesit të rastësishëm nuk i dukej një shumë e madhe. Ishte më pak se kostoja e një avioni të vetëm luftarak modern. Tajvani tashmë ka me porosi pajisje ushtarake amerikane me vlerë më shumë se 14 miliardë dollarë.
A kanë rëndësi 80 milionë dollarë më shumë?
Ndërsa zemërimi është përgjigja e paracaktuar e Pekinit ndaj çdo mbështetjeje ushtarake për Tajvanin, këtë herë diçka ishte ndryshe.
80 milionë dollarët nuk janë hua. Vjen nga taksapaguesit amerikanë. Për herë të parë në më shumë se 40 vjet, Amerika po përdor paratë e veta për të dërguar armë në një vend që zyrtarisht nuk e njeh. Kjo po ndodh nën një program të quajtur financa ushtarake e huaj (FMF).
Që nga pushtimi rus i Ukrainës vitin e kaluar, FMF është përdorur për të dërguar rreth 4 miliardë dollarë ndihmë ushtarake në Kiev. Është përdorur për të dërguar miliarda të tjera në Afganistan, Irak, Izrael dhe Egjipt e kështu me radhë. Por deri më tani ajo u është dhënë ndonjëherë vetëm vendeve ose organizatave të njohura nga Kombet e Bashkuara.
Tajvani nuk është…
Pasi SHBA-të kaluan njohjen diplomatike nga Tajvani në Kinë në 1979, ato vazhduan t’i shisnin armë ishullit, sipas kushteve të Aktit të Marrëdhënieve me Tajvanin.
Çelësi ishte shitja e armëve të mjaftueshme, në mënyrë që Tajvani të mund të mbrohej kundër sulmeve të mundshme kineze, por jo aq shumë sa të destabilizonin marrëdhëniet midis Washingtonit dhe Pekinit.
Për dekada të tëra, SHBA-të janë mbështetur në këtë të ashtuquajtur paqartësi strategjike për të bërë biznes me Kinën, ndërkohë që mbetet aleati më i vendosur i Tajvanit.
Por në dekadën e fundit, ekuilibri ushtarak përgjatë ngushticës së Tajvanit është përmbysur në mënyrë dramatike në favor të Kinës.
Formula e vjetër nuk funksionon më. Washingtoni këmbëngul se politika e tij nuk ka ndryshuar, por, në mënyra vendimtare, ajo ka ndryshuar.
Departamenti Amerikan i Shtetit ka qenë i shpejtë për të mohuar se FMF nënkupton ndonjë njohje të Tajvanit. Por në Taipei është e qartë se Amerika po ripërcakton marrëdhëniet e saj me ishullin, veçanërisht duke pasur parasysh urgjencën me të cilën Washingtoni po e shtyn Tajvanin të riarmatoset.
Dhe Tajvani, i cili nuk krahasohet dot me Kinën, ka nevojë për ndihmë.
“Shtetet e Bashkuara po theksojnë nevojën e dëshpëruar për të përmirësuar kapacitetin tonë ushtarak. Ajo po i dërgon një mesazh të qartë qartësisë strategjike Pekinit që ne qëndrojmë së bashku,” thotë Wang Ting-yu, një ligjvënës i partisë në pushtet me lidhje të ngushta me Presidenten e Tajvanit, Tsai Ing- wen dhe shefave të Kongresit amerikan.
Ai thotë se 80 milionë dollarët janë maja e asaj që mund të jetë një ajsberg shumë i madh dhe vëren se në korrik, presidenti Biden përdori kompetencat diskrecionale për të miratuar shitjen e shërbimeve ushtarake dhe pajisjeve me vlerë 500 milionë dollarë në Tajvan.
Wang përshkruan se Tajvani po përgatitet të dërgojë dy batalione trupash tokësore në SHBA për stërvitje, hera e parë që ka ndodhur që nga vitet 1970.
Por çelësi janë paratë, fillimi i asaj që, thotë ai, mund të jetë deri në 10 miliardë dollarë gjatë pesë viteve të ardhshme.
Marrëveshjet që përfshijnë pajisje ushtarake mund të zgjasin deri në 10 vjet, thotë I-Chung Lai, president i Fondacionit Prospect, një institut me bazë në Taipei.
“Por me FMF, SHBA po dërgon armë direkt nga stoqet e veta dhe janë paratë e SHBA – kështu që ne nuk kemi nevojë të kalojmë në të gjithë procesin e miratimit”.
Kjo është e rëndësishme, duke pasur parasysh se një Kongres i ndarë ka mbajtur miliarda dollarë ndihma për Ukrainën, megjithëse Tajvani duket se ka mbështetje shumë më të madhe dypartiake.
Por lufta në Gaza padyshim që do të shtrëngojë furnizimin me armë të Amerikës në Taipei, siç ka bërë lufta në Ukrainë. Presidenti Biden po kërkon ndihmë luftarake për Ukrainën dhe Izraelin, e cila përfshin më shumë para edhe për Tajvanin.
Pyetni Ministrinë e Mbrojtjes Kombëtare në Taipei se për çfarë do të përdoren paratë e SHBA-ve dhe përgjigja është një buzëqeshje e ditur dhe buzë të mbyllura fort.
Por Lai thotë se është e mundur të bëhen hamendje të arsimuara: raketat kundërajrore Javelin dhe Stinger – armë shumë efektive që forcat mund të mësojnë t’i përdorin shpejt.
“Nuk na mjaftojnë dhe na duhen shumë”, thotë ai. “Në Ukrainë, Stingers janë mbaruar shumë shpejt dhe mënyra se si Ukraina i ka përdorur ato sugjeron që ne kemi nevojë ndoshta 10 herë më shumë se numri që kemi aktualisht.”
Vlerësimi i vëzhguesve prej kohësh është i hapur: ishulli është mjerisht i papërgatitur për një sulm kinez.
