Ai ka folur edhe për ndikimin e zgjedhjeve të Shteteve të Bashkuara tw Amerikës në Kosovë. Sipas tij kushdo që fiton do të ketë një politikë të ndryshme karshi Kosovës, teksa shtoi se ”Washingtoni po humbet durimin. Kjo është përshtypja ime. Nuk ka më aq shumë mbështetje sa më parë”.
Petritsch ndër tjera foli edhe për marrëdhëniet e Kosovës me Bashkësinë Ndërkombëtare e veçanërisht me SHBA-në, për çka tha se Kosova po mbetet mbrapa. Dhe kjo sipas tij, nuk është mirë sepse vendet si Kosova, varen nga vullneti i mirë i qeverive të Perëndimit.
Intervista e plotë e Wolfgang Petritsch për RTV21
Ambasador, ka një stagnim në dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, asnjë përmirësim i mëtejmë dhe as zbatim i marrëveshjeve. A po ecim më shumë drejt vështirësive se sa normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet dy palëve?
Wolfgang Petritsch: Po frikësohem të them se në fakt viti 2024 nuk është një vit i mirë për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës. Duhet të them se ka disa arsye, arsyet e jashtme: zgjedhjet në Bashkimin Evropian tani, zgjedhjet e ardhshme në Shtetet e Bashkuara. Ka faktorë të tjerë që ndikojnë në dialog, ato janë, natyrisht, lufta në Ukrainë nga Rusia, pushtimi i Ukrainës, agresioni rus. Dhe ka luftë në Gaza, Izrael. Pra, ky është shqetësimi i bashkësisë ndërkombëtare dhe po përqendrohet politikisht në këto dy zhvillime shumë të rrezikshme. Ne mund të shohim këtu shpërthimin e këtyre dy krizave, këtyre dy luftërave. Dhe kjo është ajo që duhet të shmanget, qartazi. Pra, Ballkani Perëndimor dhe Kosova tani dhe dialogu janë në plan të dytë. Nuk është diçka që bashkësia ndërkombëtare, Bashkimi Evropian, ka aq shumë interes. Tani kur bëhet fjalë për anën teknike. Amerikanët sapo kanë emëruar një të dërguar të ri të posaçëm për Kosovën dhe për rajonin dhe evropianët ende kanë z. Lajçak, por edhe ai po largohet. Ai do të jetë ende i pranishëm gjatë periudhës së tranzicionit në komisionin e ri në Bruksel. Por pastaj përfaqësuesja e re e lartë, Kryeministrja Kallas nga Estonia do të marrë vendimet për, së pari, se çfarë duhet bërë me dialogun. Përshtypja ime është se dialogu është në një gjendje të vështirë. Propozimi im do të ishte të mendojmë për një format të ri dhe një fillim të ri.
Nëse ju thoni një format të ri, do të thotë që dëshironi të rishikoni të gjithë procesin e dialogut. Pra deri tani, dialogu nuk ka prodhuar rezultate?
Wolfgang Petritsch: Epo, unë ju them, në vitin e parë të dialogut prodhoi dhe mendoj se duhet të shohim që ajo që u arrit duhet me të vërtetë të merret në konsideratë. Por duhet të ketë një përpjekje të re një strategji të re se si të bëhet përparim bazuar në arritjet e viteve të fundit. Kjo është në fakt ajo që ndodh në diplomacy dhe në politikën ndërkombëtare, herë pas here, duhet të rivlerësosh situatën, duhet të marrësh atë që është arritur dhe pastaj të bësh propozime si të vazhdohet dhe çfarë të ndryshosh në veçanti.
Çfarë do të thotë kjo për marrëveshjet që janë arritur vitin e kaluar në Bruksel dhe në Ohër? A është kjo ende një marrëveshje,a ka ende marrëveshje që duhet të zbatohen dhe që janë në vend apo po kërkojmë diçka tjetër në të ardhmen e afërt?
Wolfgang Petritsch: Unë besoj se të dy marrëveshjet që përmendët, si dhe të gjitha marrëveshjet e tjera që janë arritur, janë në fuqi. Ato duhet të jenë baza për të bërë përparim. Pra, para së gjithash, sipas mendimit tim, detyra e Komisionit të ri Evropian dhe administratës së re të SHBA-ve do të jetë të vlerësojnë atë që është arritur dhe të përsërisin për të dy palët që kjo është arritur dhe se të dyja palët duhet të qëndrojnë të angazhuara për këtë. Kështu që një ringjallje dhe përsëritje e asaj që është arritur është e nevojshme. Vetëm atëherë mund të bëni përparim.
A prisni nga komisionerët e rinj të BE-së dhe nga SHBA, pas zgjedhjeve, një rol më proaktiv në procesin e normalizimit të marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, duke thënë, natyrisht, a do të imponojnë më proaktivisht zgjidhje për të dyja palët, apo të dyja, BE-ja dhe SHBA-ja do t’i lënë palët, siç kanë bërë deri tani, të fillojnë të mendojnë se si duhet vetë të normalizojnë marrëdhëniet?
Wolfgang Petritsch: Unë mendoj se do të ishte e nevojshme një qasje më e fortë. Pra, besimi im është se administrata e re amerikane, si dhe administrata e re e Bashkimit Evropian, nëse mund të them kështu, do të ndërmarrin një hap më tej drejt zgjidhjes së çështjes. Sepse Shtetet e Bashkuara dhe Evropa përballen me një shumëllojshmëri sfidash, dhe nuk ka kuptim të lënë çështjen e Kosovës të pazgjidhur. Duhet të vijë tek një konsolidim dhe stabilizim i situatës atje. Është një situatë shumë e paqëndrueshme tani. Kam frikë se çdo momentmund të shpërthejë ndonjë formë dhune përsëri, që duhet të parandalohet. Siguria dhe mbrojtja për njerëzit, është prioriteti numër një. Dhe numri dy është që të arrihet përparim politik bazuar në ato që janë rënë dakord, po përmend asociacionin, po përmend natyrisht marrëveshjen e Ohrit, marrëveshjen e Brukselit. Kjo ekziston në fakt.
Ajo që mungon, sipas mendimit tim, është vullneti politik si në Beograd ashtu edhe në Prishtinë. Tani, duke qenë se po flasim për Kosovën, është e qartë që jam më i interesuar tani për të parë se çfarë mund të bëjë Prishtina për të bërë përparim. Sepse kur krahasojmë situatën ndërkombëtare të Serbisë dhe Kosovës, vërehet që në fakt ndërsa Serbia duket se po bën përparim në terma të iniciativave ekonomike, në terma të mbështetjes që po marrin nga Gjermania dhe Franca, nga njëra anë dhe nga ana tjetër, kemi Prishtinën, qeverinë Kurti, e cila disi ka humbur mbështetjen e Gjermanisë dhe Francës, kur flasim për Këshillin e Evropës, për shembull. Dua të them që Kosova duhet të jetë në Këshillin e Evropës. Dhe përshtypja ime është se vullneti i mirë në këto kryeqytete evropiane është harxhuar nga Kryeministri dhe kjo nuk është mirë për një vend të vogël që ende nuk ka njohje ndërkombëtare nga të gjithë fqinjët e tij. Kjo duhet të ndryshojë, besoj unë. Dhe natyrisht, jam gjithashtu i vetëdijshëm se pas gjashtë muajsh do të ketë zgjedhje në Kosovë dhe do të shohim çfarë do të ndodhë. Kam folur me disa nga miqtë e mi në Prishtinë dhe gjithashtu me kosovarë në Vjenë që jetojnë këtu dhe ndjekin çfarë po ndodh në vendin e tyre dhe ata janë shumë të shqetësuar. Nuk ka progres ekonomik. Gjithnjë e më shumë të rinj po shkojnë në Gjermani në vend që të forcojnë ekonominë dhe të gjejnë punë në Kosovë. Dhe politika e kësaj qeverie është plotësisht dhe pothuaj në mëyrë unike e fokusuar në anën nacionaliste dhe patriotike. Tani, patriotizmi dhe dashuria për vendin tuaj është e rëndësishme,por kjo nuk mund të jetë thelbi i një politike.Politika duhet të jetë ekonomike, duhet të jetë politike dhe nuk duhet të jetë në dëm të vendit.
Por, a nuk është sovraniteti i një vendi më e rëndësishme për një qeveri, në këtë rast, për qeverinë?
Wolfgang Petritsch: Po! Unë e kuptoj plotësisht këtë se një vend i ri ka nevojë të stabilizojë sovranitetin e tij. Por përshtypja ime është që në vend që të stabilizojë dhe të zgjerojë sovranitetin e vet, ai po humbet për shkak të një politike që është jo mjaftueshëm fleksibile, jo mjaft pragmatike dhe nuk po jep rezultate ekonomike.
Ambasador, në këtë rrafsh, sa e ka dëmtuar Kosova marrëdhëniet e saj me bashkësinë ndërkombëtare për shkak të veprimeve në pjesën veriore të Kosovës?Sa shumë janë dëmtuar këto marrëdhënie, veçanërisht me SHBA-në, deri më tani?
Wolfgang Petritsch: Ne e dimë për masat e marra nga Bashkimi Evropian, ne e dimë që tani Shtetet e Bashkuara është shumë e vështirë të gjykosh se kush do të jetë presidenti i ardhshëm, dhe kjo do të jetë vendimtare për të ardhmen e Kosovës. Nëse Presidenti Trump kthehet, kam frikë se do të ketë një politikë të ndryshme karshi Kosovës. Nëse kandidati demokrat fiton, mendoj se do të ketë gjithashtu ndryshime, sepse Washingtoni po humbet durimin. Kjo është përshtypja ime. Nuk ka më aq shumë mbështetje sa më parë. E dini, amerikanët më thonë: Ne kemi dërguar ushtarët tanë, avionët tanë në vitin 1999, për të siguruar Kosovën,kjo ka ndodhur tani një çerek shekulli më parë dhe ne presim që ky rajon i krizës, Ballkani Perëndimor, duhet të ishte paqësuar deri tani. Por nuk është. Shohim përparim në vendet fqinje, si në Maqedoninë e Veriut apo edhe në Mali të Zi. Por Kosova po mbetet mbrapa. Dhe kjo nuk është mirë sepse vende si Kosova, ato varen nga vullneti i mirë i qeverive të Perëndimit. Kjo është e rëndësishme. Dhe mund t’ju them, dua të them, ka një situatë demokratike mjaft mbresëlënëse në Kosovë. Mendoj se është një nga vendet më demokratike në rajon. Por kjo vetë nuk mjafton për të bërë përparim ekonomik dhe social.
Ambasador, ju keni takuar zotin Kurti dhe zotin Vuçiq, Presidentin Vuçiq dhe Kryeministrin Kurti. ju keni pasur më parë biseda me të dy, në situata të ndryshme. Më lejoni t’ju pyes, kujt po i troket ora tani?
Wolfgang Petritsch: Po, më duhet t’ju them se zhvillimet e fundit politike dhe vëmendja ndërkombëtare ndaj Serbisë janë qartësisht shumë më të mëdha se vullneti i mirë që Kosovës i duhet për të bërë përparim. Pra, unë jam i shqetësuar për këtë, se qeveria Kurti po e humb mbështetjen. Ende ka shumë mbështetje, sigurisht, por mendoj se disi Perëndimi, veçanërisht Evropa, pret që Kurti të tregojë më shumë fleksibilitet dhe të shkojë një hap më tej drejt serbëve komunitetit serb në Kosovë. Mendoj se kjo është shumë e rëndësishme. Dhe Kosova do të jetë sovrane dhe e pavarur kur të ketë arritur një marrëveshje historike dhe kompromis me popullsinë dhe qytetarët e saj serbë.
Pra, ajo që po kuptoj tani është se BE-ja dhe SHBA-ja po humbin durimin me qeverinë Kurti për shkak të të gjitha veprimeve të saj që, nga sa kuptoj, janë të drejtuara kundër komunitetit serb në Kosovë?
Wolfgang Petritsch: Po, në këtë pajtohem. Mendoj se nuk ka mjaft ndjeshmëri përreth, ndjeshmëri politike, pragmatizëm politik, për të qenë gati për kompromise, edhe nëse kjo nuk funksionon menjëherë. Por në afat të gjatë, besoj dhe jam plotësisht i bindur se është e mundur të gjendet një kompromis historik me qytetarët serbë dhe në zgjerim me Beogradin. Kjo është parakushti absolut për një të ardhme të mirë për Kosovën.
Por a nuk ka ende ndikim Beogradi mbi komunitetin serb në Kosovë? Dhe në një farë mënyre, a nuk është ky një lloj rrezikimi i të gjithë procesit, në fakt?
Wolfgang Petritsch: Po, absolutisht. Sa më shumë, shikoni, sa më shumë të jetë pa kompromis Prishtina, aq më shumë pa kompromis bëhet Beogradi, ose anasjelltas, kushdo që e keqpërdor këtë situatë ekstreme i pari. Pra, ka nevojë për më shumë psikologji. Dhe duhet të kemi parasysh që Serbia e di që ka humbur Kosovën. Po, Kosova e di se nëse ka një politikë të mirë, do të fitojë vendin e saj. Dhe kjo është ndryshimi. Edhe pse ekonomikisht dhe në numrin e popullsisë, Serbia është shumë më e madhe, ajo është vendi më i madh në rajon, ende vuan nga trauma e humbjes së Kosovës. Kjo duhet marrë parasysh, kështu që Prishtina duhet të bëjë gjithçka që mundet, edhe nëse është shumë e vështirë. Mos mendoni shumë për atë që ka ndodhur në të kaluarën. Kanë ndodhur gjëra të tmerrshme. Por mendoni për të ardhmen dhe do të fitoni vetëm nëse e besoni plotësisht të ardhmen dhe arrini një kompromis që është baza për Kosovën.
Ambasador, lejoni më të pyes, ka një përshtypje se Serbia po përfiton nga kjo situatë tani për shkak të qasjes më të butë të BE-së dhe SHBA-së ndaj kësaj. Ka një përafrim mes Gjermanisë dhe Bashkimit Evropian me Serbinë për litiumin. A beson bashkësia ndërkombëtare se po e kthen Serbinë drejt Perëndimit dhe po shkëputë lidhjet e saj me Rusinë?
Wolfgang Petritsch: Të them një gjë. Lufta, agresioni i Rusisë luan një rol shumë të rëndësishëm në të gjitha këto. Dhe ne e dimë që Serbia ka një simpati të madhe dhe tradicionale për Rusinë. Në anën tjetër, Perëndimi e di që duhet të fitojë Serbinë për të mbrojtur tërë Ballkanin nga ndikimi rus. Pra ka deficite në demokraci në disa vende atje, përfshirë Serbinë. Por nga ana tjetër, lidhjet ekonomike janë ato që kanë rëndësi. Sepse për të ardhmen e Evropës litiumi është një material shumë i rëndësishëm dhe të rrallë. E dimë. E dimë këtë. Dhe kështu Evropa, natyrisht, ka interes që të mbajë Serbinë ose ta afrojë Serbinë me Bashkimin Evropian. Nëse kjo do të ndodhë apo jo, nuk e di. Por mund të them që Prishtina duhet të kujdeset shumë për të mos u befasuar nëse një ditë kupton se ka humbur mbështetjen, mbështetjen e plotë që e kishte në vitet 1990 dhe fillimin e viteve 2000.
Më lejoni më të bëj këtë pyetje, kjo është pyetja ime e fundit. Pra, Kosova rrezikon më shumë izolim në fushën ndërkombëtare, në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe më shumë masa për shkak të marrëdhënieve të vështira që ka për shkak të veprimeve dhe për shkak të të gjitha ngjarjeve që ndodhin në pjesën veriore të Kosovës sot?
Wolfgang Petritsch: Pjesa veriore e Kosovës është, natyrisht, thelbësore si për Kosovën, padyshim, por edhe për Serbinë. Pra, kjo është pjesa kyçe në të gjithë këtë. Dhe një vend i vogël si Kosova ka nevojë për mbështetje nga miqtë dhe aleatët e saj në Perëndim. Kjo është shumë e rëndësishme. Dhe gjithashtu, duhet të shohim qëKosova do të përparojë vetëm nëse tërë rajoni bën përparim. Dhe në fund, do të shihni se marrëdhëniet ekonomike mes Serbisë dhe Kosovës do të jenë shumë të rëndësishme. Kosova ka një popullatë të re dhe të mirë-arsimuar, ka shumë potencial aty. Pra, gjithashtu, edhe në Serbi. Pra, bashkëpunimi është diçka që duhet të përparojë. E mbaj mend disa vite më parë kur ndihmova për të organizuar për presidentin austriak një takim ndërmjet zotit z. Vuçiq dhe zotit Thaçi në atë kohë. Dhe kishte shpresa të mëdha që këta dy njerëz mund të flisnin me njëri-tjetrin, mund të respektonin njëri-tjetrin, edhe pse janë konkurrentë politikë. Por ata folën me njëri-tjetrin në një mënyrë shumë serioze dhe shumë të ndershme, sipas mendimit tim. Të dy e dinë që pala tjetër ka probleme dhe vetëm së bashku mund të zgjidhen ato. Dhe mendoj se ky shpirt bashkëpunimi, i cili është shumë i vështirë mes armiqve të dikurshëm, e shoh këtë, por ky shpirt bashkëpunimi duhet të kthehet. Vetëm atëherë dialogu do të jetë i suksesshëm. Nga jashtë, nga Brukseli, nga Uashingtoni. vetëm kaq mund të bëhet. Por gatishmëria për të gjetur një kompromis, kjo është në duar të Beogradit dhe Prishtinës.
A nuk besoni se zoti Kurti ka këtë gatishmëri për kompromis?
Wolfgang Petritsch: Epo, e vlerësoj zotin Kurti. Ai është një person shumë interesant, shumë i zgjuar dhe shumë inteligjent. Kam pasur biseda shumë interesante me të. Por do të doja që ai të ishte më pragmatik, e dini, dhe të shihte më shumë zgjidhje që ndoshta janë të vështira për t’u nisur tani, por do të prodhonin rezultate shumë pozitive në të ardhmen.
