Edhe pse Trumpi nuk ndjek domosdoshmërisht një politikë të jashtme logjike dhe praktike për të përcaktuar marrëdhëniet e ShBA-së me vendet e tjera, vendimi i tij për të pezulluar dialogun ShBA-Kosovë nuk ishte krejtësisht i gabuar. Kryeministri Kurti dështoi të tregojë shtetari të vërtetë për ta drejtuar vendin në rrugën e duhur. Ai tani duhet të përballet me realitetin e pashmangshëm që e ka shpërfillur vazhdimisht.
Pezullimi i dialogut ShBA-Kosovë shënon përplasjen më të fortë në marrëdhëniet mes dy vendeve që nga pavarësia e Kosovës në vitin 2008. Që nga ndërhyrja e NATO-s në vitin 1999 deri te roli vendimtar i Uashingtonit në njohjen e pavarësisë, fati i Kosovës ka qenë gjithmonë i varur nga mbështetja e ShBA-së, ndërsa diplomacia amerikane e ka mbrojtur Prishtinën nga bllokimet e Serbisë dhe vetot e Rusisë në OKB. Tani që kjo mburojë është thyer, rreziqet për Kosovën janë të mëdha.
Tensionet mes dy vendeve kanë qenë të pranishme prej disa vitesh, për shkak të rezistencës së vazhdueshme të Kurtit ndaj rekomandimeve të politikave të ShBA-së dhe BE-së, të cilat mund ta kishin afruar Kosovën me normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, duke sjellë ndërkohë përparim të ndjeshëm socio-ekonomik brenda vendit. Tani Kurti përballet me një betejë të vështirë. Asnjë nga partitë e mëdha opozitare nuk është e gatshme të bashkohet me të në formimin e një qeverie, popullariteti i tij publik po bie, dhe ShBA-ja e BE-ja – mbështetësit e pazëvendësueshëm të Kosovës – e refuzojnë politikën e tij të brendshme dhe të jashtme, si dhe orientimin e tij të fortë nacionalist.
ShBA e konsideron Kurtin një faktor të rëndësishëm në rritjen e paqëndrueshmërisë në zonat me shumicë serbe dhe e fajëson atë për mungesën e reformave qeveritare, çka ka ngritur shqetësime mbi dialogun me Serbinë dhe ka bllokuar përparimin drejt normalizimit. Kurti ka refuzuar disa propozime të ndërmjetësuara nga ShBA që mund ta kishin çuar dialogun përpara. Ai shihet si nacionalist që fokusohet tepër te sovraniteti i Kosovës, duke lënë pas dore nevojat urgjente për zhvillim ekonomik, luftën kundër korrupsionit në nivelet e larta dhe tërheqjen e investitorëve të huaj.
Ajo që e përkeqëson situatën është mungesa e aftësisë politike të Kurtit. Ai ndërhyri pa mençuri në procesin elektoral gjatë fushatës presidenciale në ShBA në vitin 2020, duke e mbështetur publikisht Bidenin, gjë që e zemëroi Trumpin. Edhe më keq, në vitin 2024, Kurti mori pjesë në Konventën Kombëtare Demokratike në Çikago, në një panel me titull “Konventa Kombëtare Demokratike dhe Roli i Partive Politike”, veprim i cili padyshim nuk u prit mirë nga Trumpi dhe mund të ketë ndikuar në pezullimin e dialogut nga ShBA.
Marrëdhëniet e Kurtit me BE-në nuk ishin më të mira. Zhgënjimi i BE-së me Kurtin arriti kulmin kur BE vendosi sanksione ndaj Kosovës dhe pezulloi takimet e nivelit të lartë me të në vitin 2023. Shumë prej politikave të tij të brendshme dhe të jashtme e vunë atë në kundërshtim me BE-në, përfshirë tarifat 100 përqind ndaj mallrave serbe, si dhe veprime të njëanshme për të ushtruar kontroll në zonat me shumicë serbe pa konsultim.
Për më tepër, ai refuzoi të zbatonte Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe, të cilin BE e konsideronte thelbësor për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë. Ai publikisht ka shpërfillur ose zvogëluar këshillat e BE-së dhe ShBA-së, duke insistuar në qasjen “Kosova e para” dhe duke përdorur retorikë nacionaliste të fortë e provokuese. Ai gjithashtu fajësohet për paqartësinë politike, sidomos pas zgjedhjeve të shkurtit, ndërkohë që shërbente si kryeministër kujdestar.
Mungesa e Aftësisë Politike
Fatkeqësisht, Kurti dështoi në provën e shtetarisë. Kur një vend përballet me tensione të rritura politike brenda dhe jashtë, shtetaria bëhet jetike për të ardhmen dhe mirëqenien e tij. Deri më tani, Kurti ka dështuar të tregojë shtetari pikërisht kur ishte më e nevojshme. Shtetaria e vërtetë përfshin një lloj largpamësie dhe aftësie për t’u përshtatur, duke parë përtej momentit të tanishëm për të ruajtur të ardhmen. Preokupimi i Kurtit me çështje të vogla dhe konfliktuale me serbët etnikë dhe paaftësia ose mungesa e vullnetit për të bashkëpunuar e për të bërë kompromis me mbështetësit e tij kryesorë – ShBA-në dhe BE-në – kanë treguar qartë mungesën e tij të shtetarisë.
Në “Republika”, Platoni foli për konceptin e “mbretit filozof”. Ai tha se një shtetar i vërtetë është dikush që ka një lloj urtësie dhe vizioni që udhëheqësit e zakonshëm nuk e kanë. I njëjti mendim u pasqyrua nga Edmund Burke, babai filozofik i konservatorizmit modern, i cili njëherë tha: “Një shtet pa mjete për ndryshim, është një shtet pa mjete për mbijetesë”. Pa dyshim, shtetaria ka të bëjë me të parë më thellë dhe të udhëheqësh me atë vizion të gjerë, të cilin Kurtit duket se i mungon thellësisht.
Perspektiva e Formimit të një Qeverie të Re
Edhe pse partia e Kurtit, Vetëvendosje, fitoi shumicë relative në zgjedhjet e shkurtit, ai nuk mundi të formojë një qeveri të re koalicioni, pasi partitë kryesore opozitare, PDK dhe LDK, refuzuan të bashkoheshin me të. Pas tetë muajsh përplasje politike, ai më në fund arriti të konfirmojë kandidatin e tij për kryetar parlamenti, hap i domosdoshëm për formimin e qeverisë; megjithatë, ai ende po përpiqet ta formojë atë dhe shanset e tij po pakësohen.
Megjithëse teorikisht partitë opozitare mund të formojnë një qeveri koalicioni mes PDK-së, LDK-së dhe partive të tjera të vogla, gjasat për sukses janë edhe më të ulëta për shkak të përçarjeve të thella politike mes tyre si në politikën e brendshme, ashtu edhe në atë të jashtme.
Për Kurtin, pyetja është se ku duhet të shkojë nga këtu. Duke pasur parasysh përçarjen politike dhe gjasat e vogla që ose Kurti ose opozita të formojnë një qeveri të re, do të ishte e mençur që ai të thërrasë zgjedhje të reja. Kjo do të ishte prova përfundimtare për pozitën e tij personale dhe politike. Nëse ai beson se performanca e tij si kryeministër në mandatin e parë katërvjeçar ishte një sukses dhe se agjenda e tij politike e orientimi ideologjik janë ajo që populli dëshiron, ai nuk duhet të shqetësohet për rezultatin e zgjedhjeve të reja. Por, nëse publiku e refuzon, kjo vetëm tregon se politikat dhe vizioni i tij për të ardhmen e vendit nuk përputhen me nevojat dhe pritjet e qytetarëve. Në këtë rast, ai duhet të pranojë verdiktin e popullit.
Rruga përpara
Çdo udhëheqës i ri që eventualisht arrin të formojë një qeveri të re, përfshirë Kurtin, duhet së pari të ndërmarrë disa masa për të ulur tensionet dhe për t’i treguar ShBA-së dhe BE-së – garantuesit kryesorë të sigurisë kombëtare të Kosovës dhe të investuar në sovranitetin e saj – se Kosova është gati për normalizim. Asnjë kryeministër i ri nuk mund të shpërfillë këshillat e mbështetësve kryesorë të Kosovës dhe të presë që vendi të bëhet realisht i pavarur, në modelin e një shteti anëtar të BE-së.
Kryeministri i ri duhet të punojë ngushtë me ShBA-në dhe BE-në në disa drejtime:
Të përmirësojë komunikimin dhe shkëmbimin e ideve me BE-në dhe ShBA-në për të ndërtuar besim dhe marrëdhënie afatgjata konstruktive në funksion të aspiratës së Kosovës për anëtarësim në BE;Të emërojë një të dërguar të posaçëm për të udhëhequr dialogun me Serbinë, për të treguar seriozitet në angazhimin konstruktiv për një marrëveshje dhe për të frenuar retorikën anti-serbe;Të riafirmojë marrëveshjet e mëparshme të arritura në procesin e dialogut, veçanërisht Asociacionin e Komunave;Të zbatojë masa të vogla, të prekshme për ndërtimin e besimit me komunat me shumicë serbe, për të treguar vullnet të mirë dhe reagim, përfshirë mbajtjen e zgjedhjeve të reja komunale, aktivitete kulturore të përbashkëta, shërbime më të mira në gjuhën serbe në pushtetin lokal dhe takime të rregullta me kryetarët e komunave serbe;Të nisë reforma socio-ekonomike, të luftojë korrupsionin dhe të angazhojë partitë opozitare për të krijuar konsensus publik dhe mbështetje.
Udhëheqësit politikë të Kosovës, të të gjitha prirjeve ideologjike, duhet të kujtojnë se, për të pasur sukses dhe për të lulëzuar, Kosova duhet të punojë ngushtë me ShBA-në dhe BE-në, duke u fokusuar njëkohësisht në zhvillimin e brendshëm në të gjitha fushat.
Kosovës nuk i duhet një nacionalist ideologjik, por një udhëheqës vizionar dhe i guximshëm, një burrë shteti që mund t’i përgjigjet kërkesës së publikut për siguri, stabilitet politik dhe zhvillim.
