Koloneli amerikan në pension, Jeffrey H. Fischer, në një shkrim autorial, ia ka prezantuar NATO-s katër propozime që duhet t’i ndërmarrë në raport me Serbinë, pas zhvillimeve të fundit në Veri.
Sipas tij, Serbia e Vuçiq e njohin vetëm gjuhën e forcës, ndërsa kur sheh dobësi ai kënaqet.
“Gjëja e parë që shumëkush e mëson për Serbinë dhe Vuçiqin është se ata e deeskalojnë situatën vetëm kur ballafaqohen me forcën, dhe ai pothuajse gjithmonë kënaqet kur sheh pavendosmëri” shkruan koloneli që ka punuar edhe në Ambasadën e SHBA’së në Kosovë.
Dhurata e presidentit serb Vuçiq për NATO-n dhe Perëndimin
Ndërsa duket se Serbia ka filluar të de-përshkallëzojë tensionet në Ballkan, javët e fundit kanë qenë disa nga më intensivet në rajon për më shumë se një dekadë.
Serbia zhvendosi pajisje të rënda ushtarake në kufirin e saj jugor me Kosovën dhe presidenti Aleksandar Vuçiç vizitoi trupat e tij të vendosura paraprakisht në të njëjtin kufi.
Për të qenë i qartë, Vuçiq shpesh përdor Kosovën për përfitime të pamoraloshme politike, por kurrë nuk i ka përshkallëzuar tensionet në këtë nivel. Veprimet e tij kanë nxitur qindra (nëse jo më shumë) ekspertë, të nxitojnë për t’iu përgjigjur pyetjes: çfarë mund të bëhet për të de-përshkallëzuar situatën dhe për të parandaluar një tjetër gjakderdhje ballkanike?
Fatkeqësisht, shumica e përgjigjeve janë krijuar përmes një prizmi shqetësimi/mbrojtës. Nëse këta ekspertë mendojnë ta shqyrtojnë situatën përmes një prizmi oportunist, ata mund të zbulojnë se presidenti Vuçiç i ka dhënë Perëndimit një dhuratë të mrekullueshme që nuk duhet lënë pas dore.
Ballafaqimi me Serbinë
Gjëja e parë që shumëkush e mëson për Serbinë dhe Vuçiqin është se ata e deeskalojnë situatën vetëm kur ballafaqohen me forcën, dhe ai pothuajse gjithmonë kënaqet kur sheh pavendosmëri.
Ndërsa situata u përshkallëzua, NATO dhe Perëndimi po debatonin nën ethe për rritjen e Forcave të NATO-s në Kosovë, duke shtuar me shpejtësi armët e tyre të rënda, duke përshpejtuar ngritjen e Forcës së Sigurisë së Kosovës drejt një ushtrie të vërtetë, ose duke lobuar te vendet tjera për të njohur Kosovën.
Me sa duket, Beogradi (me mbështetje nga Moska), tashmë i priste këto lëvizje dhe e shikonte Brukselin me kënaqësi, derisa hante palagaça.
Sado kontraverse, ka një një qasje tjetër për t’u marrë me Serbinë. Nëse NATO kërkon opsione që do të tërheqin vëmendjen e Vuçiqit, atëherë mund të ndërmarrin një përpjekje masive diplomatike në Bruksel, të krijojnë konsensus dhe t’ia shpallin Beogradit me sa vijon:
1. Jo më ABL (Administratoive Boundary Line)
Vendet e NATO-s nuk do të përdorin më termin “ABL” (Vija Kufitare Administrative). Tani e tutje, ABL do t’i referohen si “kufi”.
Që nga Rezoluta e OKB-së e vitit 1999, vija ndarëse ndërmjet Serbisë dhe Kosovës është quajtur si ABL, pjesërisht për të siguruar marrëveshjen e Beogradit në lidhje me përfundimin e luftës. Në krejt komunikimin e NATO-s, si dhe në çdo angazhim me Serbinë, termi është gjuhë e detyrueshme.
ABL u krijua mbi dy dekada më parë si një mjet pazaresh për të siguruar paqen. Termi i shërbeu qëllimit të tij, por nuk është më i rëndësishëm.
2. Jo më e “ashtuquajtur”
Vendet e NATO-s nuk do t’u përgjigjen më ose nuk do t’u drejtohen gazetarëve, qeverive ose subjekteve që i referohen Kosovës si një “i ashtuquajtur rajon”.
Ashtu si ABL, kjo është mënyra se si Serbia, Rusia dhe të tjerët e kanë cilësuar Kosovën jo vetëm në angazhimin diplomatik, por edhe në deklaratat për media apo publik.
Ajo ka zgjatur për dy dekada që nga Lufta e Kosovës e vitit 1999. Fraza është një tjetër marifet diplomatik që e ka konsumuar prej kohësh mirëpritjen e saj.
3. Jo më institucionet në Kosovë
Vendet e NATO-s nuk do të përdorin më termin “Institucionet në Kosovë” (IiK) kur iu referohen strukturave qeveritare të Kosovës.
(IiK) ka qenë një term i vetë-imponuar prej kohësh i përdorur brenda NATO-s për të qetësuar Serbinë. Ajo është konsumuar natyrshëm.
4. Kundër-kërcënimi
Së fundi, NATO-ja të përcjell qartë se nëse Serbia dëshiron të vringëllojë me armë si një ishull në detin e NATO-s, atëherë le të jetë ashtu.
Megjithatë, Perëndimi nuk do ta lëmojë më sjelljen e saj fëminore. Për më tepër përshkallëzimi i mëtejshëm i Serbisë do të çojë në përshpejtimin e anëtarësimit të Kosovës në NATO së bashku me Finlandën dhe Suedinë.
Arritja e konsensusit
Kuptohet se për diplomatët profesionistë që njohin tensionet Serbi-Kosovë, arritja e konsensusit për këto katër deklarata është “e pamundur”.
Brenda NATO-s, katër vende – Greqia, Sllovakia, Spanja dhe Rumania – ende nuk e kanë njohur Kosovën. Arsye janë çështjet e brendshme dhe në asnjë mënyrë nuk bazohen në ndonjë frikë apo afinitet ndaj Serbisë dhe aleatëve të saj.
Do të kërkohet një dozë e konsiderueshme bindëse diplomatike për të fituar mbështetjen e shteteve jonjohëse dhe një gatishmëri për të shpenzuar një pjesë të kapitalit politik të zyrtarëve të zgjedhur të këtyre vendeve.
Fatmirësisht, veprimet më të fundit të Vuçiqit mund të kenë ofruar argumente të reja për t’i bindur ato shtete
Mundësi
Përshkallëzimi i fundit i konfliktit nga Vuçiq ka gjeneruar disa diskutime kthjelluese në sallat e selisë së NATO-s dhe në kryeqytete. Ndërsa asnjë anëtar i NATO-s (përfshirë katër shtetet mosnjohëse) nuk dëshiron konflikt shtesë në Euroazi, sidomos krahas luftës në Ukrainë, kjo është pikërisht ajo që kërcënoi Vuçiç.
Ky fakt duhet të shërbejë si bazë debati në përpjekjet për të lëvizur katër vendet jo-njohëse. Së bashku me shumë karota dhe shkopinj të tjerë diplomatikë, ekziston mundësia që këta të katër mund të bashkohen me konsensusin për këto deklarata, një hap shumë më i lehtë sesa të shpallin njohjen e plotë të Kosovës.
Ndërsa gjasat për fitore janë ndoshta të pakta, agresiviteti i tepruar i Vuçiq ka paraqitur një mundësi. Diskursi diplomatik që i përgjigjet fuqishëm Serbisë duke avancuar Kosovën ia vlen të provohet veçanërisht me sfidat ekzistuese të sigurisë rajonale në Ukrainë.
Edhe nëse përpjekjet diplomatike dështojnë, Beogradit do t’i dërgohet një mesazh; atë që edhe Vuçiq mund ta kuptojë.
Për shumicën e vendeve të NATO-s, sanksionet dhe deklaratat e forta diplomatike nuk do të jenë më veprimet kryesore kur t’i përgjigjen retorikës përshkallëzuese të Serbisë.
Përpjekjet për të çuar më tej legjitimitetin e Kosovës do të jenë përgjigja, dhe kjo është diçka që do ta godasë Vuçiqin personalisht, profesionalisht dhe politikisht.
Jeffrey H. Fischer Kolonel i (pensionuar) Forcave Ajrore të SHBA, është një pilot ushtarak me përvojë 30-vjeçare i angazhuar në shtatë zona të luftimeve aktive në Irak, Afganistan dhe Ballkan. Gjithashtu, Fischer ka shërbyer si zyrtar i mbrojtjes në ambasadat e SHBA-së në Austri dhe Kosovë.
Pikëpamjet e shprehura në këtë shkrim janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht politikën ose qëndrimin zyrtar të Departamentit të Mbrojtjes ose të qeverisë amerikane.
