Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert i shëndetësisë
Kanceri mund të zhvillohet në fshehtësi për një kohë të gjatë. Me rëndësi të madhe është të diktohet (Diagnostifikohet) sëmundja me kohë.
Shumë here pyesni vehten, sa kohë mund të keni kancer pa e vënë re? Përgjigja është komplekse.
Kanceri është një sëmundje tinëzare që shpesh zhvillohet në fshehtësi për një kohë të gjatë. Kohëzgjatja kur mund të keni kancer pa e ditur mund të ndryshojë shumë dhe varet nga faktorë të ndryshëm, si:
Lloji i kancerit:
Disa lloje Kanceri, si p.sh. Kanceri i gjirit ose kanceri i zorrës së trashë, rriten relativisht ngadalë dhe nuk shkaktojnë asnjë simptomë në fazën e hershme. Llojet e tjera të kancerit, si p.sh. Kanceri i mushkërive ose kanceri i pankreasit, megjithatë, rriten shumë shpejt dhe për këtë arsye mund të çojnë në probleme në një fazë të hershme.
Agresiviteti i kancerit:
Agresiviteti i kancerit gjithashtu luan një rol të rëndësishem në prognozen e sherimit. Kanceret agresive rriten më shpejtësi dhe metastazojnë më shpejt se kanceret më pak agresive.
Mosha dhe shëndeti:
Të moshuarit dhe njerëzit me sistem imunitar të dobësuar janë në rrezik më të lartë të zhvillimit të kancerit.
Përfundim: Nuk është e mundur të përcaktohet qartë gjatësia e kohës në të cilën mund të keni kancer pa e vënë re atë apo pa u shfaqur simptomet. Prandaj është e rëndësishme të dëgjoni trupin tuaj, të vlerësoni shëndetin tuaj dhe të vizitoheni tek mjeku nëse keni ndonjë simptomë të pazakontë apo vëreni nje dhimbje apo shqetesim jo normal.
Pse është vendimtar zbulimi i hershëm?
Zbulimi i hershëm i kancerit është thelbësor sepse shumë lloje të kancerit shpesh nuk shkaktojnë simptoma të dukshme në fazat e tyre të hershme. Sa më herët të zbulohet kanceri, aq më të mëdha janë shanset për shërim dhe trajtimi më efektiv.
Kontrollet e rregullta mjekësore ofrojnë mundësinë më të mirë për të zbuluar kancerin në një fazë të hershme dhe për të përmirësuar shanset për shërim. Bisedoni me mjekun tuaj për testimin e duhur bazuar në moshën, gjininë dhe faktorët individualë të rrezikut.
Vetëekzaminimi dhe vetëdija
Përveç ekzaminimeve parandaluese, kontribut për shëndetin tuaj mund të jepni edhe vetë. Kushtojini vëmendje ndryshimeve në trupin tuaj dhe kryeni vetë-ekzaminime të rregullta, si vetëkontroll të gjirit ose lëkurës. Zbulimi i hershëm i ndryshimeve mund të bëjë një ndryshim thelbësor.
Simptoma të përgjithshme që mund të tregojnë kancer
Simptomat e kancerit mund të ndryshojnë shumë në varësi të llojit të kancerit. Disa shenja të zakonshme për t’u kujdesur përfshijnë humbje të pashpjegueshme të peshës, lodhje të vazhdueshme, ndryshime në lëkurë ose thonj, kollë të vazhdueshme, dhimbje dhe gjakderdhje të pazakontë.
Simptomat e përgjithshme që mund të tregojnë kancerin me një shikim:
Lodhje e pazakontë
Humbje peshe pa ndonjë arsye të dukshme
Ethe pa ndonjë shkak të dukshëm
Dhimbjet
Ndryshimet në lëkurë
Dispepsi
Gjakderdhje
Kollë ose të ngjirurit e zërit
A mund të keni kancer pa simptoma?
Po, është e mundur të kesh kancer pa simptoma. Në fakt, kjo ndodh shpesh në fazat e hershme të kancerit. Por pse është kështu? Arsyet mund të jenë komplekse.
Sidomos në fazat e hershme, kanceri shpesh rritet shumë ngadalë pa shkaktuar ndonjë ndryshim të dukshëm në trup. Përveç kësaj, kanceri mund të formohet në organe pa receptorë dhimbjeje: Disa organe, si p.sh. mushkëritë ose pankreasi, kanë vetëm pak receptorë dhimbjeje. Prandaj, një tumor mund të rritet në këto organe pa shkaktuar dhimbje.
Simptomat që shkakton kanceri në fazat e hershme janë shpesh jo specifike dhe mund të shkaktohen edhe nga sëmundje të tjera. Prandaj, ato shpesh nuk njihen si shenja të kancerit.
Pse kanceri mund të kalojë pa u vënë re?
Ka arsye të ndryshme pse kanceri mund të kalojë pa u vënë re. Disa kancere zhvillohen ngadalë dhe shkaktojnë simptoma vetëm në faza të avancuara. Të tjerat mund të ndodhin në vende të trupit që janë të vështira për t’u aksesuar dhe për këtë arsye zbulohen vetëm vonë. Mungesa e simptomave të dukshme në fazat e hershme e bën kujdesin e rregullt parandalues edhe më të rëndësishëm.
A mund të keni kancer nëse vlerat e gjakut janë normale?
Po, është e mundur të keni kancer nëse analizat tuaja të gjakut janë normale. Megjithëse testet e gjakut mund të japin prova të kancerit, ato nuk janë një tregues i besueshëm nëse dikush ka apo nuk ka kancer.
Pse testet e gjakut mund të jenë normale në kancer?
Kanceri në fazën e hershme:
Në fazat e hershme të kancerit, masa e tumorit shpesh është ende e vogël kështu qe është shumë i vogël për të shkaktuar ndryshime në përbërjen e gjakut.
Lloji i kancerit:
Disa lloje kanceri, si p.sh. Leuçemia, mund të zbulohet në numërimin qelizave të gjakut dhe nryshimin e përbërjes së tij, ndërsa llojet e tjera të kancerit, si p.sh. Kanceri i zorrës së trashë, nuk lë gjurmë të qarta në gjak.
Ndryshimet jo specifike: Ndryshimet në përbërjen e gjakut të shkaktuara nga kanceri mund të shkaktohen edhe nga sëmundje të tjera.
Si rezyme, zbulimi dhe trajtimi i hershem i sëmundjeve kanceroze, luan rolin kyq dhe të rëndësishëm ne mbijetes. Trajtimi me kohë i kancerit, mund të evitohet përherë dhe pacienti të sherohen plotësisht.
Disa nga Analizat laboratorike per diagnostifikimin e markerit te Tumorit
Tumori Markeri i Tumorit
Karcinoma Anale SCC, CEA
(Plattenepithelkarzinom)
Karcinoma Bronchiale NSCLC: CYFRA 21-1, CEA, SCC (Plattenepithelkarzinom)
SCLC: NSE
Karcinoma e Idhëses CA19-9, CEA
Gastrinom Gastrin
Karcinoma e mëshikses së urinës TPA, CEA, NMP 22
Karcinama e Testiseve
(Seminoma/Joseminoma) AFP,
Beta-hCG,
hPLAP,
LDH
Karzinoma e Hypofizës Prolaktin, HGH, LH, FSH, TSH
Insulinoma Insulin, C-Peptid
Karzinoidi 5-Hydroxyindolessigsäure
Tumoret e qelizave embrionale
Chorionkarzinoma: HCG
Karzinoma Embrionale, Dottersacktumor: AFP, Beta-hCG
Seminoma: NSE
Tumori i Kockave AP, Pyridinoline, TPA, CEA
Karzinoma Zorrës së trashë CEA, Tumor M2-PK
Karzinoma e Melcisë AFP, TPA
Lymfoma dhe Leukemia Thymidinkinase, Beta-2-Mikroglobulin
Karzinoma e Lukthit CA19-9, CEA
Karcinoma e Gjirit/ Mamakarzinoma CA15-3,
CA27-29,
MCA,
HER2/analiz e re
Karzinoma medullare e Gjëndrës Tyroide
Calcitonin
Melanom Melanin, S100-Protein
Karzinoma e Veshkëve NSE, CEA, Tumor M2-PK
Karzinoma e Gjëndrës mbiveshkore DHEAS, Cortisol, 17-Hydroxy-Progesteron, Aldosteron, Renin
Karzinoma e Esofagut SCC, CEA
Osteosarkoma/TU i Kockave AP, CEA
Karzinoma Ovariale CA125, CA15-3, MCA
Karzinoma e Pankreasit CA19-9
Karzinoma Skuamoze SCC, CEA
Karzinoma e Prostates PSA, Myopodin
Karzinoma e Gjëndrës Tyroide Papillere dhe Follikulere: Thyreoglobulin
Tumori i hyperkalzemisë: Parathormon-të ngjajshëm me Peptiden
Karcinoma e Qafës së Mitrës /Zervixkarzinoma: SCC
