Greva e punonjësve të Radio Televizionit të Kosovës, protesta e punonjësve të transportit publik dhe privat, si dhe greva në ndërmarrjen “Tregu” në Gjilan janë vetëm tri nga problemet kryesore të shfaqura gjatë kësaj jave, si pasojë e mosekzekutimit të pagave dhe borxheve të papaguara, të cilat lidhen drejtpërdrejt me moszgjidhjen e problemeve ndërmjet nivelit lokal dhe atij qendror.
Megjithatë, problemet më të mëdha në këto institucione të rëndësishme vlerësohet se janë krijuar si pasojë e moskrijimit të institucioneve të reja dhe pamundësisë për miratimin e buxhetit në legjislaturën e nëntë. Kjo vjen për shkak të mosarritjes së një marrëveshjeje politike mes ish-opozitës dhe qeverisë, e cila vazhdon të jetë në detyrë.
Njohësi i çështjeve ekonomike, Adem Qorrolli, në një bisedë për Albanian Post thotë se, në aspektin ekonomik, qeveria mban përgjegjësi për këtë situatë për disa arsye thelbësore.
Qorrolli thekson se njëra ndër arsyet kryesore është keqmenaxhimi i ekzekutimit buxhetor.
“Pavarësisht rritjes së të hyrave, shumë programe buxhetore kanë mbetur të paekzekutuara, duke shkaktuar mungesë likuiditeti te institucionet dhe ndërmarrjet publike”, thotë ai.
Sipas tij, kjo tregon se problemi nuk qëndron te mungesa e mjeteve financiare, por te planifikimi dhe ekzekutimi i tyre.
Qorrolli përmend si problem edhe mungesën e politikave stabilizuese.
“Në vend se të ndërmarrë masa për të lehtësuar presionet në tregun e punës dhe në sektorët shërbyes, qeveria ka lejuar krijimin e ngushticave financiare, të cilat ndikojnë drejtpërdrejt në paga, furnizime dhe në funksionimin bazik të shërbimeve publike”.
Një tjetër faktor mbetet, sipas tij, edhe centralizimi i vendimmarrjes financiare dhe mospërputhja midis premtimeve dhe veprimeve.
“Ndërsa qeveria deklaron publikisht se ka zgjidhje për çdo krizë, realiteti tregon se pagesat kryhen vetëm kur rritet presioni publik, siç u pa edhe në rastin e RTK-së. Kjo e bën të qartë se bllokada financiare nuk është e pashmangshme, por e toleruar”.
“Për këto arsye, është e vështirë të fajësohen sektorët protestues apo administratat lokale”, sqaron ai.
Ndërkaq, profesori universitar në Fakultetin Ekonomik të Universitetit të Prishtinës, Safet Gërxhaliu, deklaron për Albanian Post se Kosova po përballet me sfida të shumta, si politike ashtu edhe ekonomike.
Sipas tij, figurat aktuale politike nuk i kanë si prioritet problemet e qytetarëve.
“Besoj se sot në Kosovë po zhvillohet më shumë luftë për pushtet sesa për shtet dhe për interesat e qytetarëve. Fakti që mungon një dialog i mirëfilltë, qoftë mes nivelit lokal dhe atij qendror, qoftë mes nivelit qendror dhe sektorit privat, por mbi të gjitha mes akterëve që janë bartës të politikave sociale në Kosovë, dëshmon se institucionet aktuale janë duke i anashkaluar interesat e qytetarëve dhe gjithçka po kalkulohet për pushtet e jo për të ndërtuar diçka për qytetarët”, thotë Gërxhaliu për AP.
Nga këndvështrimi i tij, mungesa e dialogut rrezikon që vendi të mbetet edhe pa buxhet të miratuar për vitin 2026.
“Mungesa e dialogut e vështirëson edhe më tepër pozitën e sektorit privat dhe, mbi të gjitha, fakti që kemi zgjedhje të shpallura më 28 dhjetor tregon se lufta më e madhe është kush kënd po e fajëson dhe po e dëmton, e jo se si të zgjidhen problemet”.
Ngjashëm si Qorrolli, edhe Gërxhaliu e fajëson pushtetin që ka udhëhequr në katër vitet e fundit për këtë situatë – Lëvizjen Vetëvendosje.
“Prandaj, ata që dëshirojnë ta shohin realitetin pa ngjyrime politike duhet ta kuptojnë se ai që ka shumicën dhe dështon në krijimin e institucioneve është fajtori kryesor”.
Qeveria në detyrë e Kosovës ka vendosur të enjten të alokojë mjete për pagat e punëtorëve të Radio Televizionit të Kosovës (RTK), të cilët që nga e hëna e kësaj jave kishin hyrë në grevë për shkak të mosekzekutimit të pagave për muajin tetor, çka ka cenuar mirëqenien e tyre.
Ndërkaq, për situatën në transportin publik dhe privat ende nuk është arritur një zgjidhje. Kuvendi Komunal i Prishtinës ka votuar për bartjen e mjeteve nga viti 2024 në vitin 2025, me qëllim të sigurimit të vazhdimësisë së projekteve të nisura dhe financimit të shërbimeve esenciale komunale.
Pas këtij vendimi, kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, i ka bërë thirrje ministrit në detyrë të Financave, Punës dhe Transfereve, Hekuran Murati, për alokimin e mjeteve. Lidhur me situatën e transportit, Rama dhe Murati kanë fajësuar njëri-tjetrin, ndërsa banorët e Prishtinës kanë mbetur për një javë pa mundësinë për të shfrytëzuar transportin publik dhe privat.
Transportuesit kanë deklaruar se pa alokimin e mjeteve nuk do t’i nxjerrin autobusët në qarkullim në kryeqytet.
Ndërkohë, ndërmarrja “Tregu” në Gjilan ka rreth 300 punëtorë, ndërsa greva e tyre ka nisur të mërkurën. Një ditë më parë, punonjësit kanë protestuar para Komunës së Gjilanit. Sipas tyre, kriza është shkaktuar si pasojë e mosmiratimit të buxhetit për komunat nga Qeveria e Kosovës.
Gjatë javës së kaluar, presidentja e vendit, Vjosa Osmani, ka shpërndarë Kuvendin për shkak të mosarritjes së një marrëveshjeje ndërmjet subjekteve politike për formimin e Qeverisë së re.
Me shpalljen e zgjedhjeve të jashtëzakonshme për 28 dhjetor, është aktivizuar edhe neni 24 i Ligjit për menaxhimin e financave publike, i cili mundëson zgjatjen buxhetore edhe për dy muaj të vitit pasues për pagesat në sektorin publik.
Kosova po hyn në vitin 2026 pa buxhet të miratuar, pavarësisht se Qeveria në detyrë e udhëhequr nga Albin Kurti ka miratuar projektligjin për buxhetin. Po ashtu, nuk janë ratifikuar as dy marrëveshje ndërkombëtare në vlerë prej rreth 200 milionë eurosh.
