Ja letra që Fondacioni Kulturor Shqiptaro-Amerikan i u dërgoi Kryeministrit të Malit të Zi në lidhje me miratimin e fundit nga Parlamenti malazez të dy marrëveshjeve kontraverse me Emiratet e Bashkuara Arabe. Flitet se Këto marrëveshje i hapin rrugën zhvillimit të Plazhës së Madhe, një projekt në shkallë të gjerë që ka shkaktuar tashmë zemërim të konsiderueshëm publik, veçanërisht në Ulqin, për shkak të vendimit të shtetit për të sekuestruar tokën nga Bashkia e Ulqinit, gjë që kërcënon të ndryshojë rrënjësisht peizazhin demokratik të zonës. Investitori i përfshirë është i njëjti që ka investuar më parë në Beograd dhe thuhet se është i interesuar edhe në Durres. A është kjo një lidhje shqetësuese, nëse është e vërtetë?

27 Prill 2025
I nderuar MilojkoSpajić
Kryeministër i Malit të Zi
Karadjordjeva bb
Podgorica, Mali i Zi

Subjekti: Marrëveshjet e Emirateve të Bashkuara Arabe që ndikojnë në Velika Plaža: Transparenca, të Drejtat e Pakicave
dhe shqetësimet për pajtueshmërinë me BE-në

I nderuar Kryeministër Spajić,
Ne, anëtarët e komunitetit shqiptaro-amerikan, të cilët mbajmë lidhje të thella personale dhe historike me Malin e Zi – veçanërisht me Ulqinin – po ju shkruajmë për të shprehur shqetësimet tona serioze në lidhje me miratimin e fundit nga Parlamenti i Malit të Zi të dy marrëveshjeve kontraverse me Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA). Këto marrëveshje hapin rrugën për zhvillimin e Velika Plaza (Plazhi i Madh) të Ulqinit, një projekt në shkallë të gjerë që tashmë ka shkaktuar zemërim të konsiderueshëm publik.
Ndërsa mbështesim zhvillimin e këtij rajoni nga shteti ose përmes investimeve të huaja direkte (IHD), procedurat aktuale, të cilat po kryhen me nxitim dhe u mungon transparenca jetësore, duke shkelur si ligjet vendase ashtu edhe ato ndërkombëtare.
Procesi deri më tani ka përjashtuar qeverinë lokale komunale, banorët dhe ekspertët përkatës kombëtarë dhe ndërkombëtarë. Këto përjashtime janë në kundërshtim me normat e BE-së dhe minojnë kornizat ligjore, parimet demokratike dhe të drejtat e pakicës shqiptare. Mosmarrja në konsideratë e palëve të interesuara lokale jo vetëm që bie ndesh me Aktin e Planifikimit Hapësinor dhe Ligjin e Pronës Shtetërore të Malit të Zi, të cilat kërkojnë konsultim dhe qeverisje të drejtë, por edhe përkeqëson sfidat historike. Në mënyrë specifike, Neni 64 i Ligjit të vitit 2009 për Pronën Shtetërore në lidhje me pronat komunale, si dhe pjesa e pabarabartë e Ulqinit në ish-ndërmarrjet shtetërore të vendosura brenda juridiksionit të tij e ndërlikon më tej çështjen. Këto mangësi procedurale janë në konflikt të fortë me standardet e qeverisjes që Mali i Zi është zotuar të mbështesë, veçanërisht në dritën e përpjekjeve të tij për anëtarësim në BE.

Plazhi i Madh është ekologjikisht i rëndësishëm në shkallë ndërkombëtare, duke përfshirë ekosistemin e Ada Bojanës dhe Kripën e Ulqinit, dhe ka vlerë të konsiderueshme kulturore për komunitetin shqiptar. Ndërmarrja e zhvillimit pa mbrojtje të rrepta mjedisore dhe përfshirjen e banorëve vendas përbën një kërcënim për dëme të pakthyeshme. Ne mbështesim fuqimisht që për të arritur sukses afatgjatë, çdo plan zhvillimi duhet t’i përmbahet standardeve të qëndrueshmërisë në përputhje me udhëzimet e BE-së, Kombeve të Bashkuara dhe UNESCO-s. Ekzistojnë çështje sistemike që lidhen me Ligjin për Burimet Detare (Morsko Dobro) që centralizojnë autoritetin bregdetar dhe minojnë qeverisjen lokale, duke margjinalizuar kështu popullsinë shqiptare të Ulqinit dhe duke shkelur parimin e subsidiaritetit. Mbështetja e Konventës Kornizë të Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare kërkon angazhimin aktiv të komunitetit shqiptar në vendimet që ndikojnë në jetën e tyre. Ne kundërshtojmë fuqimisht çdo përpjekje për të anashkaluar procesin e rregullt ligjor përmes shkurtesave legjislative “Lex Specialis”.

Për të adresuar këto shqetësime dhe për të siguruar që zhvillimi të jetë në përputhje me detyrimet dhe angazhimet ligjore dhe ndërkombëtare të Malit të Zi, ju nxisim me respekt që të ndërmerrni menjëherë veprimet e mëposhtme:
1. Të pezullohen të gjitha negociatat në lidhje me Plazhin e Madh derisa qeveria komunale e Ulqinit dhe palët e interesuara lokale të jenë plotësisht të angazhuara në procesin e vendimmarrjes me ndikim domethënës.
2. Të kryhen auditime të paanshme dhe gjithëpërfshirëse për të shqyrtuar statusin ligjor të projektit, efektet mjedisore, implikimet sociale dhe pajtueshmërinë me standardet e BE-së, duke siguruar që rezultatet të jenë të arritshme publikisht. 3. Ripohoni publikisht angazhimet e Malit të Zi dhe qeverisë suaj ndaj parimeve të autonomisë komunale, mbrojtjes së të drejtave të pakicave kombëtare sipas ligjeve vendase dhe ndërkombëtare, dhe zbatimit të rregulloreve transparente të BE-së për këtë projekt.

Si mbështetës të investimeve, ne besojmë se një e ardhme e qëndrueshme për rajonin arrihet më së miri përmes financimit transparent nga investitorë të respektuar ndërkombëtarë, në bashkëpunim me organet shtetërore dhe lokale qeverisëse. Ne jemi të përkushtuar të shohim që çdo zhvillim në Ulqin dhe Mal të Zi të ketë sukses dhe të shmangim shumë raste të kaluara ku ngazëllimi i pritur u shndërrua në zhgënjime publike.
Zhvillimi duhet t’u shërbejë interesave afatgjata të të gjithë qytetarëve, duke respektuar sundimin e ligjit, integritetin mjedisor dhe trashëgiminë kulturore.
Ne e vlerësojmë vëmendjen tuaj ndaj këtyre çështjeve kritike për zgjedhësit tuaj dhe presim përgjigjen tuaj të shpejtë.
Me respekt,
Fondacioni Kulturor Shqiptaro-Amerikan

[email protected]

cc: JakovMilatovic, President i Malit të Zi

Nënshkruesit:
Cafo Boga, SadoDollaku, Mark Gjonaj, Sabri Gjoni, Richard Lukaj, Nik Markola, Etrita Ibroci, Naser Cobi.

Organizatat mbështetëse:
Federata Pan-Shqiptare e Amerikës-VATRA
KeshilliKoordinues i Diaspores-KKD
Shoqata Shqiptaro Amerikane Ulqini – Çikago
Shoqata Shqiptaro Amerikane Ulqini – Nju Jork
Shoqata Shqiptaro Amerikane, Inc.
Fondacioni Kulturor Shqiptaro Amerikan
Fondi Humanitar Shqiptaro-Amerikan “Trojet Tona”
D