Kompanitë e armëve nga ShBA-ja, Britania e Madhe dhe Turqia do të përjashtohen nga një nismë e re e financimit të mbrojtjes prej 150 miliardë eurosh të BE-së, përveç nëse vendet e tyre të origjinës nënshkruajnë marrëveshje të mbrojtjes dhe sigurisë me Brukselin.
Fondi i planifikuar për kryeqytetet që do të shpenzohen për armë do të jetë i hapur vetëm për kompanitë e mbrojtjes të BE-së dhe ato nga vendet e treta që kanë nënshkruar marrëveshjet e mbrojtjes me bllokun, sipas një propozimi të Komisionit Evropian të paraqitur të mërkurën, raporton “Financial Times”.
Ai gjithashtu do të përjashtonte çdo sistem të avancuar të armëve mbi të cilin një vend i tretë kishte “autoritet projektimi” – kufizime në ndërtimin ose përdorimin e komponentëve të veçantë – ose kontroll mbi përdorimin e tij eventual.
Kjo do të përjashtonte platformën amerikane të mbrojtjes ajrore dhe raketore “Patriot”, e cila prodhohet nga kontraktori i mbrojtjes RTX, dhe sisteme të tjera të armëve amerikane ku Uashingtoni ka kufizime se ku mund të përdoren.
Kjo politikë është një fitore për Francën dhe vendet e tjera që kanë kërkuar një qasje “Blej produkte evropiane” ndaj shtytjes së investimeve në mbrojtje të kontinentit, mes frikës mbi besueshmërinë afatgjatë të ShBA-së si një partner dhe furnizues i mbrojtjes, të shkaktuara nga presidenti Donald Trump.
Të paktën 65 për qind e kostos së produkteve do të duhej të shpenzoheshin në BE, Norvegji dhe Ukrainë. Pjesa e mbetur mund të shpenzohet për produkte nga vendet e treta që kanë nënshkruar një pakt sigurie.
“Ne e kemi këtë mundësi për të ndërtuar me të vërtetë industrinë evropiane të mbrojtjes”, tha Kaja Kallas, kryediplomate e BE-së, duke shtuar se lufta në Ukrainë ka treguar rëndësinë e të pasurit armë pa kufizime të huaja. “Në krizë, ushtria juaj me të vërtetë duhet të ketë duart e lira”.
Mbretëria e Bashkuar ka lobuar fort për t’u përfshirë në iniciativë, veçanërisht duke pasur parasysh rolin e saj kyç në një “koalicion evropian të vullnetit” që synon të forcojë aftësitë mbrojtëse të kontinentit. Kompanitë e mbrojtjes në Mbretërinë e Bashkuar, duke përfshirë “BAE Systems” dhe “Babcock International”, janë thellësisht të integruara në industrinë e mbrojtjes të vendeve të BE-së, si Italia dhe Suedia.
Nëse vende të treta si ShBA-ja, Britania dhe Turqia do të donin të merrnin pjesë në iniciativë, atyre do t’u duhej të nënshkruanin një marrëveshje partneriteti të mbrojtjes dhe sigurisë me BE-në.
Bisedimet midis Londrës dhe Brukselit për një pakt të tillë kanë filluar, por janë përfshirë në kërkesat për një marrëveshje më të madhe BE-Britani, që do të përfshinte gjithashtu çështje si të drejtat e njerëzve për të peshkuar dhe migracionin.
“Ne po punojmë për të pasur këtë partneritet të mbrojtjes dhe sigurisë me Mbretërinë e Bashkuar”, tha Kallas. “Unë me të vërtetë shpresoj se për samitin (BE-Britani) në maj, ne mund të kemi rezultate”.
Përjashtimi i Britanisë së Madhe dhe Turqisë do të shkaktojë dëme për kompanitë e mëdha evropiane të mbrojtjes me lidhje të ngushta me prodhuesit ose furnizuesit në ato tregje.
Përpjekjet e mëparshme franceze për të kufizuar shpenzimet e mbrojtjes për kompanitë e BE-së janë përballur vetëm me rezistencë të ashpër nga vende të tilla si Gjermania, Italia, Suedia dhe Holanda që kanë lidhje të ngushta me prodhuesit e mbrojtjes jashtë BE-së.
Propozimi duhet të miratohet nga shumica e shteteve të BE-së.
Sipas kushteve të planit, vendet e BE-së do të jenë në gjendje të shpenzojnë 35 për qind të kredive për produkte që përdorin komponentë nga Norvegjia, Koreja e Jugut, Japonia, Shqipëria, Moldavia, Maqedonia e Veriut dhe Ukraina, thanë zyrtarët. /
