Shkruan: Isa Krasniqi
Fillimisht kërkoj mirëkuptimin e opinionit të gjerë që, këtë thirrje ta kuptoj si reagim qytetar, pa pozicion këndvështrimi politik, partiak, apo nga pozita që kam momentalisht dhe nga pozita që kisha dikur. Pra, dëshira ime është që Regjistrimi i Popullsisë në Republikën e Kosovës të realizohet, pasi e konsideroj interes parësor për vendin.
Dihet se Projekti i Regjistrimit të Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave, është projekt kapital për një shtet, por bazuar në proceset e deri tashme, nga palë të caktuara, nuk kam vërejtur se ky projekt është konsideruar si interes i lartë shtetëror.
Bazuar në këndvështrimin e trajtimit të këtij projekti si interes të lartë shtetëror, nuk mund të heshti dhe të mos paralajmëroj, apo pse jo edhe të alarmoj, se Regjistrimi i Popullsisë po shkon drejt dështimit të tretë. Prandaj, pa e zgjatur po i rendis sfidat apo pengesat e (pa)kapërcyeshme që projektin në proces do ta dështojnë në mënyrë të (pa)shmangshme.
E para Analiza ime e para dy viteve e bërë për Projektligjin e Regjistrimit të Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave dhe procesit të Planifikimit të projektit në veçanti, nuk është marrë atëherë fare në konsideratë, prandaj ndodhën dy dështime të një pas njëshme të realizimit të këtij projekti vitin e kaluar.
E dyta Ka probleme dhe pengesa të theksuara të funksionalizimit dhe mbarëvajtjes së Komisioneve Komunale të Regjistrimit, për shkak të mos koordinimit të duhur nga Qendra e Regjistrimit të Popullsisë. Pavarësisht udhëzimeve të çarta të Udhëzuesit të Regjistrimit të Popullsisë në letër, në terren ka probleme të theksuara, qoftë në mosrespektim të kompetencave ndërinstitucionale, qoftë në motivim të anëtarëve të këtyre KKR-ve, qoftë në neglizhencën që është prezentë nga Qendra e Regjistrimit të Popullsisë, e deri tek Regjistruesi i fundit në këtë proces zinxhiror.
E treta Ka probleme të theksuara me rekrutimin e stafit në përgjithësi, por edhe më keq në rekrutimin e Regjistrueseve gjithandej territorit të Republikës së Kosovës. Dështimi i një Qarku Regjistrues, do ta dështoj Regjistrimin në nivel Komunal, e aq më keq kur kjo ka gjasa të mëdha të ndodhë në shumë Qarqe Regjistruese dhe në shumë Komuna.
E katërta Shumica e aplikantëve, e sidomos ata për Regjistrues, por edhe anëtarët e KKR-ve, nuk e kanë ende të çartë, se sa do të jenë të kompensuar me pagesë, çfarë pune e ndjeshme dhe me përgjegjësi e pret në teren, e deri te sasia e pyetësorëve që mund ti plotësoj brenda ditës. Ka rrezik që mos të ketë aplikantë të mjaftueshëm për Regjistrues. Gjithashtu ka rrezik që Regjistruesit të dështojnë brenda një ekonomie familjare, lagje fshati apo qyteti, e deri në nivel të Qarkut Regjistrues, sepse është fakt i pamohueshëm tashmë zbrazja e shtëpive dhe banesave nga banorët rezidentë të Kosovës, kështu që Regjistruesit as që do të kenë mundësi të plotësojnë shumë pyetësor lidhur me parametrat e ekonomisë familjare dhe parametrat e rëndësishëm të shtëpive dhe banesave. Kur Regjistruesit nga këto probleme në teren do ti shkoj puna huq për gjithë ditën dhe normalisht që nuk do të paguhet për pyetësorë të zbrazët, atëherë do të kemi largim vullnetar masiv të Regjistruesve nga puna dhe rrjedhimisht dështimi i Regjistrimit të Popullsisë, do të jetë para faktit të kryer.
E pesta Sipas standardeve ndërkombëtare, Regjistrim të Popullsisë të pranueshëm ndërkombëtarisht, nuk mund të ketë, nëse procesi i Regjistrimit zgjatë me muaj të tërë, sepse Parimi themelor i krahasueshmerisë për statistika zyrtare në këto raste konsiderohet i shkelur rëndë.
E gjashta Nuk është vendosur procesi i vetëkontrollit nga Qendra e Regjistrimit të Popullsisë. Kjo nënkupton edhe komponentën e rëndësishme të harmonizimit dhe ndarjes së përgjegjësive, që nga Qendra e deri te Regjistruesi në teren. Rrjedhimisht, kjo do ta kolapsoj që në ditët e para gjithë procesin e Regjistrimit të Popullsisë.
E shtata Sistemi Informativ i Menaxhimit të Regjistrimit të Popullsisë, pra përfshi këtu aplikacionin me të gjithë pyetësorët, format e pyetësorëve, hartat dixhitale, ruajtja e të dhënave të mbledhura në tabletë, transmetimi i tyre në bazën e shënimeve në Server, funksionimi si duhet i gjithë këtij interfejsi kompleks i ndërlidhjes së panderprerë të këtyre ndërveprimeve, do të vihet në pikëpyetje të pashmangshme gjatë punës në teren.
E teta Familjarizimi i Sistemit Informativ, e sidomos formave të aplikacionit të instaluara në secilin tablet, qoftë të Regjistruesve, të Mbikëqyrësve dhe Kontrolloreve, është vendimtare sepse, pa këtë familjarizim dhe trajnim efektiv të përdorimit të tabletave, shumica e stafit të angazhuar në teren për mbledhje të të dhënave, do të dështojnë.
E nënta Funksionimi permanent dhe me kapacitet maksimal transmetues, i rrjetave telekomunikuese të operatorëve të telefonisë mobile, qoftë të rrjetit Vala apo IPKO, është një nga elementet përcaktuese të (mos)dështimit të mbledhjes dhe transmetimit të të dhënave në Server. Pamundësia e këtij rrjeti, pavarësisht të ruajtjeve të përkohshme të të dhënave në tabletë, paraqet fyt të ngushtë të shkarkimit të të dhënave në Server dhe pengesë për Regjistruesin për realizimin e punës së tij në teren. Kjo demotivon stafin dhe sjell lëshimin e punës nga ana e tyre. Mbi të gjitha, kjo paraqet edhe rrezik të sigurisë së të dhënave personale të ruajtura në tabletë për një kohë më të gjatë se sa është planifikuar dhe rrezik permanent të rrezikimit të përgjithshëm të të dhënave të Regjistrimit të Popullsisë.
E dhjeta Pyetësori për dëmet e luftës, për mbledhjen e të dhënave me mbi 25 vite distancë kohore, i shtuar si shtesë në pyetësorin e Regjistrimit të Popullsisë, pavarësisht qëllimit të mirë, paraqet shkelje të standardeve evropiane dhe ndërkombëtare, nga neni 7 dhe neni 13, paragrafi 2, të Ligjit për Statistika Zyrtare dhe jo që ka vetëm rrezik që Regjistrimi i Popullsisë të shpallet jashtë standardeve ndërkombëtare, por të shpallet edhe i kundërligjshëm. Rrjedhimisht të gjitha të dhënat nga ky Regjistrim do të shpalleshin të papërdorshme, kurse shpenzimi i të gjitha atyre mjeteve buxhetore do të bëheshin kot së koti. Në anën tjetër, lejimi i pyetësorit për dëmet e luftës do të krijonte mundësinë e qarqeve të caktuara për të manipuluar sentimentin e komuniteteve të ndryshme, për ta shumëfishuar numrin e dëmeve të luftës dhe numrin e të ikurve jashtë Republikës së Kosovës në Serbi. Pikërisht këtë mundësi të ofruar, regjimi serb i Vuqiqit do ta keqpërdorte maksimalisht.
E njëmbëdhjeta Tashmë dihet se nga vendimet e institucioneve përkatëse, do të ketë votime në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës me 21 prill 2024. Neni 22, paragrafi 3, i Ligjit për Regjistrimin e Popullsisë nuk e lejon Regjistrimin nëse ka aktivitete zgjedhore qendrore ose lokale, apo të ngjashme, në kufirin prej 6 muajsh afër datës së zgjedhjeve apo votimeve. Pra, me ligj Regjistrimi i Popullsisë do të shpallej i paligjshëm dhe detyrimisht përcakton shtyrjen e Regjistrimit për rrethana më të favorshme dhe sipas ligjit.
E dymbëdhjeta Procesi i rekrutimit të Mbikëqyrësve dhe Regjistruesve të Regjistrimit të Popullsisë, përgjithësisht në shumicën e Qarqeve Regjistruese, veçanërisht në QR-të në katër komunat veriore të Republikës së Kosovës, nuk ka kaluar nëpër procesin e testimit, konkurrencës, intervistimit rekrutues dhe verifikimit. Prandaj, angazhimi eventual i gjithkujt në mbledhjen e të dhënave me tabletë në teren, paraqet potencial të madh të ndërhyrjes dhe sulmeve kibernetike, jo vetëm nga Serbia, por edhe me gjerë. Kështu, Regjistrimi i Popullsisë do të shndërrohej në një arenë lufte kibernetike në mes të Kosovës në njërën anë dhe sulmuesve kibernetik në anë tjetër.
E trembëdhjeta Me e rëndësishme është që, Regjistrimi i Popullsisë nuk duhet të realizohet shkel e shko, për të thënë se u krye edhe një projekt. Jo. E keqe më e vogël është që të dështoj edhe për herën e tretë ky Regjistrim i Popullsisë, se sa ky të realizohet vetëm sa për të thënë qe e realizuam Regjistrimin. Shtetit të Kosovës, institucioneve, politikbërësve, strategjive dhe programeve të ardhshme zhvillimore në ekonomi, arsim, shëndetësi, siguri, bujqësi, mirëqenie sociale, drejtësi, botës akademike dhe në çdo fushë të jetës, i duhen të dhëna të sakta, cilësore, të përdorshme dhe kredibile, për ti dërguar të gjitha çështjet vitale të shtetit përpara. Me statistika shkel e shko, me statistika të rrejshme, shteti ynë do të përjetonte stagnim dhe regres të sigurt.